Fuqarolik ishlari bo‘yicha sud amaliyotida sud buyrug‘i institutining o‘rni alohida ahamiyatga ega. Sud buyrug‘i – bu muayyan nizosiz talablar bo‘yicha sud muhokamasi o‘tkazmasdan sudya tomonidan qabul qilinadigan qaror bo‘lib, uning asosida ijro hujjati kuchiga ega bo‘lgan hujjat chiqariladi. Bu turdagi hujjatlar talablarning tezkorlik bilan hal etilishiga imkon beradi va to‘liq sud jarayonini talab qilmaydi.

Sud buyrug‘i qanday holatlarda beriladi?

Sud buyrug‘i faqat ayrim holatlarda beriladi, bu holatlar qonunchilikda aniq belgilab qo‘yilgan:

1. Notarial tasdiqlangan bitimlar asosida talablar – agar talab qonun bo‘yicha tasdiqlangan notarial bitimga asoslansa, sud buyrug‘i chiqarilishi mumkin.

2. Qarzdor tomonidan tan olingan yozma bitimlar asosidagi talablar – agar qarzdor talabni yozma bitim bilan tan olgan bo‘lsa, nizosiz holat sifatida sud buyrug‘i qabul qilinishi mumkin.

3. Kommunal xizmatlar va aloqa xizmatlari to‘lovlari bo‘yicha qarzdorliklar – bu kabi talablar sud buyrug‘i orqali hal etilishi mumkin, chunki ular to‘g‘ridan-to‘g‘ri xizmat ko‘rsatuvchi tashkilotlarning hisob-kitoblariga asoslanadi.

4. Aliment undirish bo‘yicha talablar – agar aliment undirish talabi otalikni belgilash yoki uchinchi shaxslarni jalb etishni talab qilmasa, sud buyrug‘i orqali tezkor hal etilishi mumkin.

5. Xodimning ish haqini undirish bo‘yicha talablar – ish beruvchi tomonidan to‘lanmagan ish haqi yoki unga tenglashtirilgan to‘lovlarni undirish to‘g‘risidagi talablar ham sud buyrug‘i orqali amalga oshirilishi mumkin.

6. Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha qarzdorliklar – fuqarolardan soliqlarni va boshqa majburiy to‘lovlarni undirish talablari nizosiz talablarga kiritiladi va sud buyrug‘i asosida hal qilinadi.

Sud buyrug‘iga qarshi e’tiroz bildirish tartibi

Qarzdor sud buyrug‘iga qarshi e’tiroz bildirish huquqiga ega. Sud buyrug‘ining nusxasini olgandan so‘ng, qarzdor o‘n kun mobaynida sudga e’tirozini taqdim etishi mumkin. Bunda sudya buyruqni bekor qilib, ishni da’vo tartibida ko‘rib chiqish imkonini tushuntirib o‘tadi. Agar qarzdor e’tiroz bildirmasa, sud buyrug‘i kuchga kirib, ijro qilinishi lozim bo‘ladi.

Alimentlar bo‘yicha sud buyrug‘ini bekor qilish

Aliment undirish bo‘yicha sud buyrug‘i undiruvchining talabiga ko‘ra ijro ishi tugagunga qadar bekor qilinishi mumkin. Bu aliment undirish jarayonidagi muhim huquqiy mexanizmlardan biridir.

Xulosa

Sud buyrug‘i nizosiz talablarni tezkor va samarali hal etishda katta ahamiyatga ega. U orqali fuqarolar o‘z talablarini sud muhokamasiga borish zaruriyatisiz qanoatlantirishlari mumkin. Bu esa talabgorga vaqt va resurslar tejash imkonini beradi. Sud buyrug‘i orqali hal etiladigan ishlar turli sohalarni qamrab olgan bo‘lib, aliment undirishdan tortib, kommunal xizmatlar bo‘yicha qarzdorliklarni undirishgacha bo‘lgan talablarni o‘z ichiga oladi.

Ф.Рахматов, Фуқаролик ишлари бўйича Каттақўрғон туманлараро судининг судьяси.                                                            Ш.Рамазанов, Самарқанд вилоят судининг судьяси.